İsrail’in günlük ekonomik kaybı 260 milyon dolar

İsrail, Hamas’a karşı yürütülen savaşın ekonomik yükü altında günlük 260 milyon dolar kaybediyor ve bütçesi kritik eşikte yer alıyor. 300 ekonomist, Başbakan Netanyahu’yu daha önce uyarmıştı.

İsrail hükümeti, savaşın masraflarını karşılamak için giderek artan oranda tahvile başvururken, ekim ayında bütçe açığı bir önceki yıla göre 7 kattan fazla arttı. Bütçede, savaşın etkisiyle sarsılan ortodoks okullara yapılan ödemeler ve koalisyon fonları konusunda tartışmalar yaşanıyor.

Hamas’a karşı yürütülen savaş, İsrail ekonomisine günlük yaklaşık 260 milyon dolarlık bir maliyet getirirken, Maliye Bakanı Bezalel Smotrich’in açıklayacağı yeni bütçede ultra-ortodoks okullara yapılan ödemeler ve koalisyon fonları ulusal bir tartışmaya neden oldu.

İsrail’in harcama programında yer alan “koalisyon fonları”, Netanyahu’nun hükümetini oluşturan beş partiye tahsis edilen isteğe bağlı harcamaları içeriyor. Bu fonlar, geçtiğimiz mayıs ayında onaylanan 14 milyar şekellik rekor bütçenin bir kısmını oluşturuyor ve dini okullara, işgal altındaki Batı Şeria’daki Yahudi yerleşimlerinin geliştirilmesine yönlendiriliyor.

Dini programlara ve Batı Şeria’daki yerleşimlere sağlanan bu benzeri görülmemiş fonlar, savaşın ekonomi üzerindeki 520 milyar dolarlık etkisinden önce bile eleştirilere neden oldu. Ancak Netanyahu, savaşın İsrail’e ödettiği ekonomik bedel ne olursa olsun ödeme taahhüdünde bulundu.

Koalisyon fonları, İsrail’in yarım yüzyıldan beri yaşadığı en kötü silahlı çatışma döneminde birbiriyle yarışan önceliklerin bir göstergesi haline geldi. Maliye Bakanlığı’nın tahminlerine göre, koalisyon fonlarına ne olacağı, piyasaların savaşın yaklaşık 8 milyar dolarlık bir ekonomik zarara yol açtığını gören tahminlerde etkili olacak. Henüz kullanılmayan koalisyon fonlarının miktarı ise neredeyse 8 milyar şekel.

IBI Investment House’un baş ekonomisti Rafi Gozlan, “Hükümet koalisyon fonlarına sarıldığı sürece borçları için daha fazla ödeme yapacaktır” dedi.

Bütçe açığı, hükümetin savaşın masraflarını karşılamak için giderek daha fazla tahvile yönelmesiyle ekim ayında bir önceki yıla göre yedi kattan fazla arttı. Maliye Bakanlığı, kasım ayında geçen aya göre yüzde 75 daha fazla borçlanma planladığını açıkladı.

Smotrich’in ana hatlarını çizdiği 2023 bütçe planları, büyük bir kısmı borçla finanse edilen ve orduya giden 35 milyar şekellik bir harcama artışını içeriyor. Smotrich, bütçe açığının bu yıl ekonomik çıktının yüzde 4’üne, 2024’te ise yüzde 5’ine ulaşabileceğini söyledi. Bu rakam hükümetin önceki tahminlerinin iki katından fazla, ancak yine de Moody’s Investors Service tarafından tahmin edilen yüzde 7,1’lik rakamdan daha düşük.

Hükümetin tutumu, yatırımcıların ve birçok üst düzey analistin tepkisini çekti. Geçen hafta, Netanyahu ve Smotrich’e gönderilen bir mektupta, İsrail ve yurtdışından önde gelen 300 ekonomist, Netanyahu ve Smotrich’i uyardı. Nobel ekonomi ödüllü Josh Angrist gibi isimlerin imzasını taşıyan mektupta, “Temel ve gerekli bir adım, başta koalisyon fonları olmak üzere savaş için gerekli olmayan her şeyin finansmanını durdurmak olacaktır” denildi.

Geçen yıl, İsrail’in en az 2000 yılından bu yana ilk kez bütçe fazlası verdiği ve askeri harcamaların on yılı aşkın bir süredir ilk kez azaldığı kısa bir dönemden sonra görünüm daha da kötüleşiyor. Şekelden tahvillere kadar İsrail varlıkları, Hamas’ın saldırısının ardından kayıplarının bir kısmını telafi etti, ancak hükümetin borçları üzerinde hala bir risk havası hakim.